Friday, April 19, 2024
spot_imgspot_img
HomeNotisiaKOMUNIKADU BA IMPRENSA

KOMUNIKADU BA IMPRENSA

(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, loron 30 fulan Abril 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia
naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun pur eskritu hanesan tuir mai:
I. DADUS JERAL BA TIMOR-LESTE TOMAK:
1) Kazu detetatu foun ne’ebé relata iha dia 30 Abril 2021: 86 (iha Dili 77, iha munisipiu
seluk 9).
• Husi total kazu detetadu foun ohin: mane 57, feto 29.
• Husi total kazu detetadu foun ohin: sintomátiku nain 11; asintomátiku nain
75 (87,2%).
• Husi total kazu detetadu foun ohin, 22 (25,5%) maka deteta pozitivu tamba
halo teste ho razaun atu halo viajen/ka halo ona viajen ba Munispiu ka ba
estranjeiru.
2) Total kazu konfirmadu kumulativu iha 30 de Abril 2021 (sura husi 21 Marsu 2020):
2276.
3) Kazu rekuperadu ne’ebé ralata ohin, dia 30 de Abril 2021: 47.
4) Total kazu ativu ohin, dia 30 de Abril 2021: 1162.
5) Husi horiseik mai ohin, hamutuk hotu Laboratóriu Nasionál Saúde halo 1294 testes
PCR iha Dili, ho detalles hanesan tuir mai:
a) Vijilánsia sentinela:64.
b) Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing): 151.
c) Rastreiu Aleatoriu (Random Screening): 505.
d) Viajen sai husi serka sanitária Munisipiu Dili:513.
e) Viajen internasionál: 36.
f) Follow up iha quarentena: 25.
6) Total testes PCR ne’ebé halo horiseik dia 28 de Abril iha Munisipiu sira seluk
hamutuk 411, ho detalle hanesan tuir mai: (a) Baucau: 137; (b) Maliana:45; (c)
Maubisse: 106; (d) Suai: 24; (c) Viqueque:99.
7) Teste follow up ba sira iha fatin izolamentu: 75 (47 negativu ona, 28 sei nafatin
pozitivu).2
II. TABELA EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE: HUSI 21 MARSU 2020 – 30 ABRIL
2021.
(Tuir klasifikasaun transmissaun OMS nian)
Nº MUNISIPIU
TOTAL
KUMULATIVU
KAZU
KONFIRMADU
TOTAL KAZU FOUN
IHA 24 ORAS IKUS
TOTAL
ÓBITU IHA
24 ORAS
IKUS
TOTAL
KUMULATIVU
ÓBITU
KLASIFIKASAUN
TRANSMISSAUN
1 AILEU 6 0 0 0 Kazu esporádiku
2 AINARO 17 0 0 0 Kazu Esporáriku
3 BAUCAU 98 6 0 0 Kazu iha Cluster
4 BOBONARO 16 0 0 0 Kazu esporádiku
5 COVALIMA 52 0 0 0 Kazu iha Cluster
6 DILI 1937 77 0 3 Transmisaun
Komunitária
7 ERMERA 45 1 0 0 Kazu iha Cluster
8 LAUTEM 13 1 0 0 Kazu esporádiku
9 LIQUIÇA 14 0 0 0 Kazu Esporádiku
10 MANATUTO 5 0 0 0 Kazu esporádiku
11 MANUFAHI 52 0 0 0 Kazu iha Cluster
12 RAEOA 7 0 0 0 Kazu esporádiku
13 VIQUEQUE 15 1 0 0 Kazu iha Cluster
TOTAL 2276 86 0 3
III. EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA MUNISPIU DILI, MUNISIPIU SIRA SELUK NO MÓS RAEOA
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikador
seluk ne’ebé matenek-nain epidemiolojia nian uza, maka insidénsia. Konvensionalmente
insidénsia sukat total kazu foun, kada loron, pur 100 mil habitantes, no hatudu risku ne’ebé
populasaun iha atu hetan da’et moras ida. Loron hirak liu ba publíka ona prevelénsia
ne’ebé sukat persentajen husi ema ne’ebé detetadu hetan moras ida, iha populasaun nia
le’et, no hatuku problema moras ne’e bo’ot to’o iha ne’ebé. Hahú ohin sei publíka loronloron gráfiku insidénsia ba Timor-Leste tomak.
Gráfiku nº1: hatudu kazu detetadu foun kada loron iha Timor-Leste
tomak.3
• Gráfiku iha leten hatudu katak média (rata-rata) ba ohin loron, husi insidénsia Covid-19
iha Timor-Leste durante loron 7 ikus maka 5,8/100 mil abitantes, enkuantu ba deit
Munisipiu Dili ohin loron nian: 18,6/100 mil abitantes (insidénsia ohin nian iha
mudansa uit-oan kompara ho hirak ne’ebé publikadu ona loron hirak liu bá, tamba
ajusta fali total populasaun ba estimativa tinan 2021 nian).
• Maski nun’e, insidénsia sei nafatin hatudu katak Munispiu Dili maka fatin ho risku bo’ot
liu atu populasaun hetan da’et virus SARS-CoV-2.
• Komparativamente, Timor-Leste ninia insidénsia sei nafatin a’as liu media insidénsia
kada loron (iha loron 7 ikus) iha Australia (0,1/100 mil abitantes), iha Indonézia (1,9/100
mil abitantes), no iha Portugal (4,6/100 mil abitantes).
IV. INFORMASAUN ADISIONÁL
1. Iha dia 30 de Abril de 2021, izolamentu Vera Cruz halo tratamentu ba kazu detetadu nain 23.
Iha área obstetrisia nain 7, sirurjia 1, medisina interna nain 12, pediatria nain 3.
• Sira nain 7 iha obstetrisia, kategoria moderadu hotu, sira nia kondisun estável.
• Kazu sirurjia 1 tamba asidente trafiku horiseik no iha Severe Head Injury &
detetadu pozitivu COvid-19. Oras ne’e uza oksijéniu.
• Sira nain 12 iha medisina interna, 3 grave, 9 moderadu. Husi grupu grave, 1
ne’ebé uza ventilador, sirurgiaun Timoroan sira halo tracheostomia iha Vera
Cruz hodi bele fasilita nia dada-i’is, maski tenki nafatin uza ventilador. Ninia
kondisaun to’o ohin, estável. Nain 2 seluk ne’ebé grave, uza oksijéniu ho mask.
• Kazu 3 pediatria, 2 moderadu, nain 1 grave. Nain 1 grave uza CPAP, no 2
moderadu la uza ona oxijéniu.
Gráfiku nº 2: Total notifikasaun kazu ho hirak ne’ebé baixa ospital.4
• Koluna kór verde hatudu kazu foun ne’ebé deteta kada loron iha Timor-Leste laran
tomak.
• Liña azul iha gráfiku ne’e, hatudu númeru kazu moderadu no grave ne’ebé baixa iha
Vera Cruz, no hatudu katak wainhira ema barak liu detetadu pozitivu, barak-liu tan maka
sei baixa ho kategoria moderadu no grave.
2. Nafatin hakarak informa ba jornalista ho públiku tomak katak la iha diferensa entre
aplikasaun medidas saúde públika hodi prevene no mitiga surtu COvid -19 entre Dili, ho
Munisipiu sira seluk & RAEOA. Ema ruma sai husi Dili ba Munisipiu seluk ho RAEOA, maski
lori ona rezultadu teste PCR, tamba Dili ninia númeru kazu aumenta maka’as iha fulan 2 ikus,
autoridade saúde sira iha Munisipiu sira seluk no RAEOA, nafatin bele husu atu kuarentena
no repete test PCR, wainhira sira avalia katak ema ne’ebé halo viajem ne’e, tama iha
kategoria risku atu hada’et tutan moras ba populasaun iha fatin nabá (favor haree insidénsia
iha Dili, hanesan temi ona iha leten). Medida hirak ne’e autoridade saúde sira foti atu
PREVENE virus SARS-CoV-2 la hada’et tutan maka’as liu tan iha Munsipiu sira no RAEOA
ne’ebé, tuir klassifikasaun transmissaun OMS nian, hanesan bele haree iha tabela iha leten,
sei nafatin kazu esporádiku, ka kazu iha kluster.
V. APELU
1. Apela ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak atu tu’ur hakmatek, kumpri ho rigor regra
serka sanitaria no konfinamentu domisiliáriu ne’ebé Konsellu Ministru deside ona atu
implementa, no kolabora ho autoridade saúde sira hodi bele buka-tuir ema hotu ne’ebé
hetan da’et ona virus ne’e, no izola husi ema ne’ebé seidauk hetan da’et tutan.
2. Apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha
fasilidade saúde públiku (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas,
ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde
sira. Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan
atendimentu sedu liu, no prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma
insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisik atu dada-i’is.
3. Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, favor respeita nafatin regra prevensaun no
ijiéne individual, ne’ebé Governu hatu’ur ona atu prevene moras Covid-19 da’et ba mai.
Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka: (a) Uza mascara; (b) fase liman beibeik
ho sabaun ka dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba matan, inus ho ibun; (d) wainhira
kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak malu; (e) evita
halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho balun.
-ninin no rohan

RELATED ARTICLES
Continue to the category
0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments
Fans na'in: mak rona hela.
Loading ...

TRENDING SEMANAL

0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x