Saturday, April 20, 2024
spot_imgspot_img
HomeNotisiaKOMUNIKADU BA IMPRENSA

KOMUNIKADU BA IMPRENSA

(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, 9 de Setembru de 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia naran,
hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
I. PONTU IMPORTANTE LORON OHIN NIAN:
! Númeru kazu detetadu foun aumenta uitoan, kompara ho horiseik & kazu rekuperadu
nafatin barak-liu kazu detetatu foun.
! Númeru óbitu 2 (rua).
! Númeru ema ne’ebé hala’o tratamentu ospitalizadu aumenta, kompara ho horiseik,
liu-liu kazu moderadu.
II. EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE.
Tabela 1: dadus evolusaun surtu Covid-19 iha Timor-Leste, husi 21 de Marsu 2020 to’o 9 de Setembru de 2021.
Nº MUNISIPIU
KAZU
DETETADU FOUN
IHA 24
ORAS
IKUS
MÉDIA
INSIDÉNSIA
KADA
LORON PUR
100 MIL
ABITANTES
(Loron 7
ikus)
KAZU
REKUPERADU IHA 24
ORAS IKUS
KAZU
ATIVU
KUMULATIVU
REKUPERADU
KUMULATIVU
KAZU
KONFIRMADU
ÓBITU
IHA 24
ORAS
IKUS
KUMULATIVU
ÓBITU
KLASIFIKASAUN
TRANSMISSAUN
(Tuir klasifikasaun
transmissaun
OMS nian)
1 AILEU 2 1,7 0 31 93 124 0 0 Kazu iha Cluster
2 AINARO 5 4,6 7 27 176 206 0 3 Transmisaun
Komunitária
3 BAUCAU 20 15,3 0 425 855 1.283 1 3 Transmisaun
Komunitária
4 BOBONARO 40 9,3 0 140 356 503 0 7 Transmisaun
Komunitária
5 COVALIMA 2 6,6 0 236 524 761 0 1 Transmisaun
Komunitária
6 DILI 81 24,8 241 1.651 11.113 12.830 1 66 Transmisaun
Komunitária
7 ERMERA 1 2,0 3 751 358 1.110 0 1 Transmisaun
Komunitária
8 LAUTEM 0 6,4 0 54 85 141 0 2 Kazu iha Cluster
9 LIQUIÇA 0 1,1 0 11 100 112 0 1 Kazu iha Cluster
10 MANATUTO 4 6,4 4 28 139 167 0 0 Kazu iha Cluster
11 MANUFAHI 4 2,7 0 73 170 243 0 0 Transmisaun
Komunitária
12 RAEOA 5 6,9 4 48 210 259 0 1 Transmisaun
Komunitária
13 VIQUEQUE 1 3,1 12 48 421 472 0 3 Kazu iha Cluster
TOTAL 165 11,1 271 3.523 14.600 18.211 2 88
2
III. DADUS JERAL HUSI TIMOR-LESTE LARAN TOMAK:
1) Kazu detetatu foun ne’ebé relata ohin dia 9 de Setembru de 2021: 165 (iha Dili 81,
Bobonaro 40, Baucau 20 & munisipiu seluk hamutuk 24).
• Husi total kazu detetadu foun ohin: mane 84, feto 81.
• Husi total kazu detetadu foun ohin, hirak ho idade tinan <20:26 (15,7%); ho
idade entre tinan 12-59 nain 129 (78,1%); ho idade >60:10.
• Husi total kazu detetadu foun ohin, 73 kazus ka 44,2% maka sintomátiku
(hatudu sintomas).
• Husi kazu detetadu foun ohin, 27 (16%) iha ona vasina kompletu & 23 (14%)
hetan ona vasina doze dahuluk.
2) Kazu rekuperadu ne’ebé ralata ohin, dia 9 de Setembru de 2021: 271.
3) Total kazu ativu ohin, dia 9 de Setembru de 2021:3.523.
4) Total kazu konfirmadu kumulativu iha 9 de Setembru de 2021 (sura husi 21 Marsu
2020): 18.211.
5) Total óbitu ne’ebé relata ohin, 9 de Setembru de 2021: 1 (ida), ho detalle hanesan
tuir mai:
” Mane, idade tinan 57, Timoroan, hela iha Dili, vasina kompletu
AstraZenecca, iha 1 de Setembru 2021, diagnóstikadu iha HNGV, ho
sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tan bá Covid-19. Matebian
sofre mós moras diabetes. Loron ne’e kedas matebian hala’o tratamento iha
Lahane. Matebian i’is-kotu horiseik loraik, 17h56. Familia kolabora ho ekipa
saúde, atu hala’o funeral tuir protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
” Mane, idade tinan 66, Timoroan, hela iha Baucau, seidauk vasina, iha 3 de
Setembru 2021, diagnóstikadu iha Hospital Referénsia Eduardo Ximenes
Baucau, ho sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tan bá Covid-19.
Matebian sofre mós moras diabetes, ipertensaun & insufisiensia kardiaka.
Familia lori matebian mai Dili, hela iha uma deit. Matebian i’is-kotu ohin
dader, 06h00, iha uma. Familia deidauk deside atu hala’o funeral tuir
protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
6) Husi horiseik mai ohin, dia 9 de Setembru de 2021, hamutuk hotu Laboratóriu
Nasionál Saúde halo 669 testes PCR iha Dili, ho detalles hanesan tuir mai:
a) Vijilánsia sentinela:22.
b) Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing):28.
c) Rastreiu Aleatóriu (Random Screening):238.
d) Viajen sai husi serka sanitária Munisipiu Dili:161.
e) Viajen internasionál:2.
f) Follow up iha quarentena:218.
3
7) Total testes PCR ne’ebé halo horiseik, dia 8 de Setembru, iha Munisipiu sira seluk ,
REAOA & HNGV, hamutuk 402, ho detalle hanesan tuir mai: (a) Baucau:86; (b)
Ermera:15; (c) Maliana:32; (d) Maubisse:20; (e) RAEOA:12; (f) Suai:50;
(g) Viqueque:22; (h) Lospalos:6; (i) HNGV:159.
8) Vasina ne’ebé fo’o ona ba populasaun elijível (tinan 18 ba leten), to’o ohin dader
10H00, dia 9 de Setembru de 2021 (tuir Sistema Informasaun Sáude iha Ministériu
Saúde):
Grafiku nº1 – Progresu vasina hasoru Covid-19 iha Timor-Leste.
N.B: atu bele hetan imunidade grupu ka ‘’herd immunity’’, hodi bele satan
transmisaun virus corona iha populasaun nia le’et, pelu menus 70% husi
populasaun Timor-Leste tenki hetan vasina kompletu/ka doze rua.
IV. TAXA INSIDÉNSIA SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikador
ida ne’ebé matenek-nain epidemiolojia sira uza, maka insidénsia. Konvensionalmente
insidénsia sukat total kazu foun, kada loron, pur 100 mil abitantes, no hatudu risku ne’ebé
populasaun iha atu hetan da’et moras ida.
Gráfiku nº2: kazu detetadu foun kada loron iha Timor-Leste tomak, pur Munisipiu & RAEOA.
Ba
uc
au:
12,
1/1
00
mil
4
1. Tabela 1 ho Gráfiku Nº2 iha leten hatudu katak média (rata-rata) ohin, insidénsia Covid-19
iha Timor-Leste, durante loron 7 ikus maka 11,1/100 mil abitantes, enkuantu ba deit
Munisipiu Dili 24,8/100 mil abitantes.
2. Ohin, Munisipiu Baucau iha insidénsia 15,3/100 mil abitantes, tuir kedas ho Munisipiu
Bobonaro ho insidénsia 9,3/100 mil abitantes.
3. Dadus iha leten hatudu katak (a) Insidénsia Munisipiu Dili, Munisipiu Baucau ho Munisipiu
Bobonaro tuir-tuir malu a’as-liu, iha Timor-Leste laran tomak; (b) Munisipiu sira seluk ninia
insidénsia hahú reduz.
V. INFORMASAUN KONA-BÁ OSPITALIZASAUN
1. Iha dia 9 de Setembru de 2021, izolamentu Vera Cruz, Lahane, HNGV no fatin seluk iha
territóriu laran tomak, halo tratamentu ospitalizadu ba kazu detetadu pozitivu nain 96, ho
detalle hanesan tuir mai:
a) Grave hamutuk 13 pessoas (nain 5 uza ventilador, nain 2 uza CPAP-Continuous
Positive Airway Pressure-, 6 uza oksijéniu);
b) Moderado hamutuk 61 pessoas;
c) Leve hamutuk 22 pessoas.
Gráfiku nº 3: Total kazu pozitivu hirak ne’ebé baixa ospital kada loron & kumulativu.
2. Koluna kór verde hatudu kazu leve, moderadu no grave ne’ebé baxa kada loron iha
fasilidade izolamentu Vera Cruz, Lahane, HNGV & fatin seluk iha Timor-Leste laran tomak.
3. Liña azul iha gráfiku ne’e, hatudu númeru kumulativu kazu leve, moderadu no grave ne’ebé
baixa iha Vera Cruz Lahane, HNGV & fatin seluk iha Timor-Leste laran tomak.
5
VI. INFORMASAUN ADISIONÁL
1. Hakarak nafatin informa públiku katak Governu hasai ona medida saúde públika ho naran
konfinamentu domisiliar obrigatóriu, maibé nafatin impoin serka sanitária – katak ema
labele sirkula livremente, sai ka tama husi àrea serka, hodi bele prevene virus SARS-CoV-2
(inklui variante Delta) labele hada’et-tutan maka’as liu tan ba fatin/rejiaun seluk.
2. Aproveita hato’o mós ba públiku katak, fatin atu halo teste PCR maka hanesan tuir mai:
• Wainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan: bele
ba konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik, atu bele halo swab.
• Wainhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi/tama serka sanitária iha Dili bele
ba halo swab iha Centro Convenções Dili (CCD).
• Wainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu ona,
no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde: bele liga ba numeru 119 atu
organiza oin sá foti swab.
VII. APELU
1. Husu komprensaun no pasiénsia populasaun iha Timor-Leste laran tomak, atu kolabora no
kontribui hodi vírus SARS-CoV-2, inkui variante Delta, labele hada’et ba ema barak liu tán.
Favor hela iha uma, wainhira la presiza atu sai.
2. Apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha
fasilidade públiku saúde (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas,
ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde
sira. Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan
atendimentu sedu liu, no prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma
insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisil atu dada-i’is.
3. Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, maski karik simu ona vasina, favor respeita
nafatin regra prevensaun no ijiéne individual, ne’ebé Governu hatu’ur ona, atu prevene
moras Covid-19 da’et ba mai. Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka: (a) uza
máskara; (b) fase liman beibeik ho sabaun ka dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba
matan, inus ho ibun; (d) wainhira kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman,
rei-malu ka haku’ak malu; (e) evita halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema
seluk, mínimu metru ida ho balun.
-ninin no rohanRM

RELATED ARTICLES
Continue to the category
0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments
Fans na'in: mak rona hela.
Loading ...

TRENDING SEMANAL

0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x