Friday, March 29, 2024
spot_imgspot_img
HomeNotisiaKOMUNIKADU BA IMPRENSA

KOMUNIKADU BA IMPRENSA

(Dr Rui Maria de Araújo, Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste,
CIGC-SS)
Ohin, 16 de Setembru de 2021, hodi Centro Integrado Gestão de Crises, Sala Situação (CIGC-SS) nia
naran, hakarak hato’o ba jornalista, no ba públiku tomak, informasaun hanesan tuir mai:
I. PONTU IMPORTANTE LORON OHIN NIAN:
! Númeru kazu detetadu foun reduz, kompara ho horiseik & kazu rekuperadu nafatin
barak-liu kazu detetatu foun.
! Númeru óbitu 2 (rua).
! Númeru ema ne’ebé hala’o tratamentu ospitalizadu reduz, kompara ho horiseik.
II. EVOLUSAUN SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE.
Tabela 1: dadus evolusaun surtu Covid-19 iha Timor-Leste, husi 21 de Marsu 2020 to’o 16 de Setembru de 2021.
NB: Dadus Kazu Ativu ho Rekuperadu Kumulativu iha diferensa bo’ot kompara ho horiseik, tamba ajusta ba atrazu relatoriu husi Munisipiu Ermera.
Nº MUNISIPIU
KAZU
DETETADU FOUN
IHA 24
ORAS
IKUS
MÉDIA
INSIDÉNSIA
KADA
LORON PUR
100 MIL
ABITANTES
(Loron 7
ikus)
KAZU
REKUPERADU IHA 24
ORAS IKUS
KAZU
ATIVU
KUMULATIVU
REKUPERADU
KUMULATIVU
KAZU
KONFIRMADU
ÓBITU
IHA 24
ORAS
IKUS
KUMULATIVU
ÓBITU
KLASIFIKASAUN
TRANSMISSAUN
(Tuir klasifikasaun
transmissaun
OMS nian)
1 AILEU 1 0,5 0 26 100 126 0 0 Kazu iha Cluster
2 AINARO 0 3,1 0 33 184 220 0 3 Transmisaun
Komunitária
3 BAUCAU 5 5,8 0 347 982 1.335 1 6 Transmisaun
Komunitária
4 BOBONARO 4 5,7 0 147 387 543 0 9 Transmisaun
Komunitária
5 COVALIMA 2 1,3 13 167 601 770 0 2 Transmisaun
Komunitária
6 DILI 35 16,2 139 1.003 12.155 13.229 1 71 Transmisaun
Komunitária
7 ERMERA 0 0,3 7 49 1.062 1.113 0 2 Transmisaun
Komunitária
8 LAUTEM 3 5,3 0 73 89 166 0 4 Kazu iha Cluster
9 LIQUIÇA 2 1,8 1 10 111 122 0 1 Kazu iha Cluster
10 MANATUTO 0 4,6 0 29 159 188 0 0 Kazu iha Cluster
11 MANUFAHI 0 1,7 0 17 233 250 0 0 Transmisaun
Komunitária
12 RAEOA 18 10,5 5 72 239 213 0 1 Transmisaun
Komunitária
13 VIQUEQUE 0 1,8 8 22 457 482 0 3 Kazu iha Cluster
TOTAL 70 6,9 173 1.995 16.759 18.856 2 102
2
III. DADUS JERAL HUSI TIMOR-LESTE LARAN TOMAK:
1) Kazu detetatu foun ne’ebé relata ohin dia 16 de Setembru de 2021: 70 (iha Dili 35,
RAEOA 18 & munisipiu seluk hamutuk 17).
• Husi total kazu detetadu foun ohin: mane 37, feto 33.
• Husi total kazu detetadu foun ohin, hirak ho idade tinan <20:6 (15,4%); ho
idade entre tinan 12-59 nain 58 (82,8%); ho idade >60:6.
• Husi total kazu detetadu foun ohin, 34 kazus ka 48,5% maka sintomátiku
(hatudu sintomas).
• Husi kazu detetadu foun ohin, 22 (31%) iha ona vasina kompletu & 8 (11%)
hetan ona vasina doze dahuluk.
2) Kazu rekuperadu ne’ebé ralata ohin, dia 16 de Setembru de 2021: 173.
3) Total kazu ativu ohin, dia 16 de Setembru de 2021:1.995.
4) Total kazu konfirmadu kumulativu iha 16 de Setembru de 2021 (sura husi 21 Marsu
2020): 18.856.
5) Total óbitu ne’ebé relata ohin, 16 de Setembru de 2021: 2 (rua), ho detalle hanesan
tuir mai ne’e:
” Mane, idade tinan 50, hela iha Baucau, seiduak vasina, iha 15 Setembru
2021, diagnóstikadu ho sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tan
bá Covid-19, iha Baucau. Matebian sofre mós moras lepra. Ohin matebian
i’is-kotu iha dalan, tuku 12h15, wainhira iha prosesu transfere ho
ambulánsia mai Vera Cruz. Familia kolabora ho ekipa saúde, hodi hala’o
funeral tuir protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
” Mane, idade tinan 64, sidadaun estranjeiru, hela iha Dili, vasina kompletu,
iha 11 Setembru 2021, diagnóstikadu ho sindroma insufisiénsia respiratória
aguda (SIRA) tan bá Covid-19 iha HNGV. Iha loron ne’e kedas hala’o
tratamento iha Lahane, maibé i’is-kotu ohin dader 11h50. Familia kolabora
ho ekipa saúde, hodi hala’o funeral tuir protokolu ne’ebé adopta iha TimorLeste.
6) Husi horiseik mai ohin, dia 16 de Setembru de 2021, hamutuk hotu Laboratóriu
Nasionál Saúde halo 244 testes PCR iha Dili, ho detalles hanesan tuir mai:
a) Vijilánsia sentinela:23.
b) Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing):13.
c) Rastreiu Aleatóriu (Random Screening):50.
d) Viajen sai husi serka sanitária Munisipiu Dili:155.
e) Viajen internasionál:0.
f) Follow up iha quarentena:5.
7) Total testes PCR ne’ebé halo horiseik, dia 15 de Setembru, iha Munisipiu sira seluk ,
REAOA & HNGV, hamutuk 387, ho detalle hanesan tuir mai: (a) Baucau:137; (b)
Ermera:22; (c) Maliana:15; (d) Maubisse:11; (e) RAEOA:77; (f) Suai:32;
(g) Viqueque:6; (h) Lospalos:53; (i) HNGV:93.
3
8) Vasina ne’ebé fo’o ona ba populasaun elijível (tinan 18 ba leten), to’o ohin dader
10H00, dia 16 de Setembru de 2021 (tuir Sistema Informasaun Sáude iha Ministériu
Saúde):
Grafiku nº1 – Progresu vasina hasoru Covid-19 iha Timor-Leste.
N.B: atu bele hetan imunidade grupu ka ‘’herd immunity’’, hodi bele satan
transmisaun virus corona iha populasaun nia le’et, pelu menus 70% husi
populasaun Timor-Leste tenki hetan vasina kompletu/ka doze rua.
IV. TAXA INSIDÉNSIA SURTU COVID 19 IHA TIMOR-LESTE
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikador
ida ne’ebé matenek-nain epidemiolojia sira uza, maka insidénsia. Konvensionalmente
insidénsia sukat total kazu foun, kada loron, pur 100 mil abitantes, no hatudu risku ne’ebé
populasaun iha atu hetan da’et moras ida.
Gráfiku nº2: kazu detetadu foun kada loron iha Timor-Leste tomak, pur Munisipiu & RAEOA.
Ba
uc
au:
12,
1/1
00
mil
4
1. Tabela 1 ho Gráfiku Nº2 iha leten hatudu katak média (rata-rata) ohin, insidénsia Covid-19
iha Timor-Leste, durante loron 7 ikus maka 6,9/100 mil abitantes, enkuantu ba deit
Munisipiu Dili 16,2/100 mil abitantes.
2. Ohin, RAEOA iha insidénsia 10,5/100 mil abitantes, tuir kedas ho Munisipiu Baucau ho
insidénsia 5,8/100 mil abitantes, hafoin ho Munisipiu Bobonaro insidénsia 5,7/100 mil
abitantes.
3. Dadus iha leten hatudu katak (a) Insidénsia Munisipiu Dili, RAEOA, Munisipiu Baucau ho
Munisipiu Bobonaro, tu-tuir malu a’as-liu, iha Timor-Leste laran tomak; (b) Munisipiu sira
seluk ninia insidénsia, balu reduz, balun aumenta uitoan, maibé la ultrapassa 6/100 mil
abitantes.
V. INFORMASAUN KONA-BÁ OSPITALIZASAUN
1. Iha dia 16 de Setembru de 2021, izolamentu Vera Cruz, Lahane, HNGV no fatin seluk iha
territóriu laran tomak, halo tratamentu ospitalizadu ba kazu detetadu pozitivu nain 68, ho
detalle hanesan tuir mai:
a) Grave hamutuk 11 pessoas (nain 5 uza ventilador, nain 3 uza CPAP – Continuous
Positive Airway Pressure -, 3 uza oksijéniu);
b) Moderado hamutuk 41 pessoas;
c) Leve hamutuk 16 pessoas.
Gráfiku nº 3: Total kazu pozitivu hirak ne’ebé baixa ospital kada loron & kumulativu.
2. Koluna kór verde hatudu kazu leve, moderadu no grave ne’ebé baxa kada loron iha
fasilidade izolamentu Vera Cruz, Lahane, HNGV & fatin seluk iha Timor-Leste laran tomak.
3. Liña azul iha gráfiku ne’e, hatudu númeru kumulativu kazu leve, moderadu no grave ne’ebé
baixa iha Vera Cruz Lahane, HNGV & fatin seluk iha Timor-Leste laran tomak.
5
VI. INFORMASAUN ADISIONÁL
1. Hakarak nafatin informa públiku katak Governu hapara ona medida saúde públika ho naran
konfinamentu domisiliar obrigatóriu, maibé nafatin impoin serka sanitária – katak ema
labele sirkula livremente, sai ka tama husi àrea serka, hodi bele prevene virus SARS-CoV-2
(inklui variante Delta) labele hada’et-tutan maka’as liu tan ba fatin/rejiaun seluk.
2. Aproveita hato’o mós ba públiku katak, fatin atu halo teste PCR maka hanesan tuir mai:
• Wainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan: bele
ba konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik, atu bele halo swab.
• Wainhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi/tama serka sanitária iha Dili bele
ba halo swab iha Centro Convenções Dili (CCD).
• Wainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu ona,
no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde: bele liga ba numeru 119 atu
organiza oin sá foti swab.
VII. APELU
1. Husu komprensaun no pasiénsia populasaun iha Timor-Leste laran tomak, atu kolabora no
kontribui hodi vírus SARS-CoV-2, inkui variante Delta, labele hada’et ba ema barak liu tán.
Favor hela iha uma, wainhira la presiza atu sai.
2. Apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha
fasilidade públiku saúde (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas,
ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde
sira. Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan
atendimentu sedu liu, no prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma
insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisil atu dada-i’is.
3. Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, maski karik simu ona vasina, favor respeita
nafatin regra prevensaun no ijiéne individual, ne’ebé Governu hatu’ur ona, atu prevene
moras Covid-19 da’et ba mai. Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka: (a) uza
máskara; (b) fase liman beibeik ho sabaun ka dezinfetante ruma; (c) evita kose liman ba
matan, inus ho ibun; (d) wainhira kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman,
rei-malu ka haku’ak malu; (e) evita halibur malu barak; (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema
seluk, mínimu metru ida ho balun.
-ninin no rohanR

RELATED ARTICLES
Continue to the category
0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments
Fans na'in: mak rona hela.
Loading ...

TRENDING SEMANAL

0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x